گروه ایران و جهان: دولت آمریکا همانطور که پیشتر اعلام کرده بود، شامگاه دوشنبه تحریمهایی جدید علیه ایران را وضع کرد. این تحریمها که از سوی کارشناسان و رسانهها عجیب و کمسابقه توصیف شده است، شامل نهاد مقام معظم رهبری و نیز هشت تن از سرداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. وزارت خزانهداری آمریکا همچنین متعاقب این اقدام، اعلام کرد که طی روزهای آینده محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان را نیز در لیست تحریمها قرار خواهد داد.
در نخستین واکنشهای رسمی داخلی به این اقدام کاخ سفید، روز گذشته حسن روحانی رئیسجمهوری ایران در جمع گروهی از مدیران وزارت بهداشت، با بیان اینکه این تصمیم آمریکا وقیحانه و احمقانه است، گفت: هیچ حکومتی اگر یک ذره خرد و تدبیر داشته باشد نمیآید بالاترین مقام یک کشور را تحریم کند. آن هم نه تنها مقام سیاسی، بلکه مقام دینی، مقام اجتماعی و مقام معنوی، نه یک فرد که نه فقط رهبر ایران است که رهبر عاشقان ایران، انقلاب اسلامی و شیعیان در جهان اسلام در سراسر جهان است.
در حالی که آمریکاییها یکی از اهداف خود را در تحریم مقام معظم رهبری، موضوع ضبط اموال اعلام کردهاند، روحانی در واکنش به مسئله نیز تصریح کرد: اموال رهبری را میخواهید تصرف کنید؟ اموال رهبری یک حسینیه و یک خانه ساده است. رهبران ما که مثل رهبران بقیه کشورها نیستند که در حسابهای خارجیشان میلیاردها پول داشته باشند که بخواهید آنها را تحریم و تصرف کنید. روحانی همچنین در ادامه تحریمهای آمریکا را جنایت علیه بشریت نامید و با بیان اینکه کاخ سفید دچار معلولیت ذهنی شده است، گفت: اقدامات جدید کاخ سفید نتیجه سرخوردگی و سردرگمی در برابر ایران است.
از سوی دیگر سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه نیز در واکنش به اقدام آمریکا مبنی بر مورد تحریم قرار دادن محمدجواد ظریف، اعلام کرد که تحریم بیحاصل رهبری ایران و نیز فرمانده دیپلماسی کشور یعنی بسته شدن همیشگی راه دیپلماسی با دولت مستاصل آمریکا. دولت ترامپ در حال نابودی همه سازوکارهای جا افتاده بینالمللی برای حظ صلح و امنیت جهانی است.
اسم رمز «تیم بی»
در همین راستا، دامونزاده کازرونی پژوهشگر روابط بینالملل درخصوص تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران به خصوص تحریم محمدجواد ظریف به «ابتکار» گفت: تحریم، وزیر خارجه ایران، تحریم شخصی است که به گفته بسیاری از کارشناسان سیاسی نقش موثری در پیشبرد مذاکرات تاریخی هستهای برعهده داشته و با نظرات دقیق، باعث ایجاد شکاف در روابط میان اروپا و آمریکا و تغییر متحدان ایالات متحده از کشورهای قدرتمند جهان به کشورهایی همچون عربستان سعودی و امارات داشته است. شاید بتوان یکی از دلایل این امر را اعلام کردن «تیم بی» از سوی آقای ظریف دانست. اعلام نام جان بولتون به عنوان شخصی جنگطلب در کنار دونالد ترامپ که به گفته خودش علاقهای به جنگ با ایران و صرف هزینههای گزاف نظامی در منطقه ندارد و در تلاش است که به هر شکل ممکن با فشار اقتصادی و تحریم، ایران را پای میز مذاکره بکشاند تا بتواند برای آینده سیاسی خود در کاخ سفید برنامهریزی کند به نوعی محاسبات کاخ سفید را در هم ریخته است. از زمان اعلام «تیم بی» از سوی ظریف، سیاست خارجی ایالات متحده دچار نوعی سردرگمی در اعلام مواضع شده است. عدم هماهنگی میان رئیس ایالات متحده آمریکا با وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی باعث شده تا سخنان متفاوتی از کاخ سفید به گوش برسد. در این میان شاهدیم که کارشناسان نظامی ایالات متحده برای عدم درگیری با ایران به رئیس جمهوری هشدار میدهند، ولی جان بولتون به دنبال یک ماجراجویی تازه در منطقه و در حال برنامهریزی برای وادار کردن دونالد ترامپ با این مسئله است.
انتقام بولتون از ظریف
این کارشناسان روابط بینالملل در ادامه در پاسخ به این سوال که موضوع تحریمهای جدید چه میزان با مسئله سرنگونی پهپاد جاسوسی آمریکا در دریای عمان ارتباط دارد، اظهار کرد: سرنگونی پهپاد نیز یک دلیل بسیار موجه برای شروع یک جنگ علیه ایران بود که با هوشیاری ایران و شکایت به سازمان ملل متحد در مورد نقض حاکمیت تا حد زیادی فروکش کرد. در همین رابطه ظریف نشان داد که ایران برخلاف آمریکا به دنبال ایجاد درگیری با ایالات متحده نیست، ولی در برابر حقوق خود به هیچ وجه اهل مسامحه نخواهد بود. تحریم ظریف به نوعی خط بطلان بر درخواست آمریکا برای مذاکره بدون پیششرط است. بدون شک این حرکت، انتقام بولتون از ظریف است. سیاست خارجی ایالات متحده به نوعی اسیر دست نظرات رادیکال بولتون شده و ترامپ هم از این مسئله ناخشنود است و میخواهد به هر طریق ممکن راهی برای مذاکره با ایران قبل از شروع کارزار انتخاباتی آمریکا پیدا کند. شاید در این راه بولتون را از کابینه اخراج کند تا بتواند چهرهای موجه و ضد جنگ از خود به نمایش بگذارد.
رئیس ایالات متحده آمریکا مدعی است که مقامات نظامی آمریکا تصمیم داشتند به تلافی سرنگونی پهپاد آمریکایی در خاک ایران یک واکنش نظامی انجام دهند اما چون مدعی بودند حدود ۱۵۰ نفر در این حمله کشته میشوند ده دقیقه قبل از عملیات آن را متوقف کرده است. این در حالی است که رئیس ایالات متحده آمریکا تمام واقعیت را بیان نکرده و به نوعی در حال تلاش برای اجماع جهانی و همسو کردن متحدان قدیمی خود برای اثبات این نظر است که جمهوری اسلامی خطری برای منطقه و جهان است تا راحتتر بتواند بر طبل تحریمهای آمریکا علیه ایران بکوبد و پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد.
از سوی دیگر، قطعا مشاورین نظامی ترامپ به او گوشزد کردهاند که احتمال بسیار زیادی وجود دارد که همانهایی که ابایی از سرنگونی پهپاد آمریکایی و یا بازداشت نظامیان آن ندارند، در واکنش به انجام چنین عملیاتی نیروهای آمریکایی در منطقه را به صورت مستقیم هدف قرار خواهند داد. به این ترتیب قطعا تعداد زیادی نیروی آمریکایی کشته خواهند شد و قطعا این ماجرا به هیچ وجه به نفع ترامپ که رسما کمپین انتخاباتی خود برای دوره آتی ریاست جمهوری این کشور را کلید زده، نخواهد بود. آنها همچنین به وی گوشزد کردهاند که چنین حملهای حتی اگر منجر به واکنش مستقیم ایران نشود، قطعا منجر به واکنش غیرمستقیم ایران از طریق همپیمانان خود در منطقه خواهد شد.
پس سادهاندیشی است که گمان کنیم فرمان حمله به ایران فقط جهت حفظ جان مردم بوده که از طرف ترامپ لغو شده است. ترامپ با لغو دستور حمله، به دنبال بهرهبرداری بیشتر در عرصه بینالملل و قانونی جلوه دادن تحریمها است.
ترامپ به دنبال چیست؟
این پژوهشگر روابط بینالملل در پاسخ به این سوال که وجه مشخصه این بهرهبرداری برای ترامپ و دولت او چیست، گفت: اولین دستاورد برای او این مسئله است که به اعضای تندرو کابینه و موافق جنگ با ایران نشان میدهد که رئیس کیست؟ این مسئله کاملا با روحیات ترامپ سازگاری دارد که همه جا صحبت از او و رفتارش باشد.
دستاورد دوم برای او، نشان دادن چهرهای اهل مذاکره و دیپلماسی است که از ناراضیان افزایش هزینه برای جنگ در خاورمیانه بوده و به دنبال خروج آبرومندانه نیروهای آمریکایی از منطقه است، اگرچه این امر هرگز اتفاق نخواهد افتاد. دستاورد سوم هم اعمال تحریمهای بیشتر بر جمهوری اسلامی ایران است که در قبال سرنگونی پهپاد و ورود به آبهای تحت حاکمیت ایران بود. اگر چه مانند همیشه در ابتدا تکذیب کردند و پس از گذشت چند ساعت بحث مناطق بینالمللی را مطرح کردند اما درنهایت با توجه به وجود شواهد متقن مجبور به اعتراف به نقض حریم شدند. به هرحال همه میدانند که رسیدن شرایط منطقه به آنچه امروز با آن مواجه هستیم فقط و فقط به دلیل این است که ایالات متحده به تعهدات بینالمللی خود در قبال ایران عمل نکرده و دولت و رئیس جمهوری این کشور تصور میکردند که دست برتر را از نظر نظامی داشته و میتوانند ایرانیها را با لشکرکشی و آوردن ناو هواپیمابر و تجهیزات خود بترسانند.
تحریم ایران و چشمانداز انتخابات ۲۰۲۰
دامونزادهکازرونی در ادامه درخصوص این مسئله که ما در چنین شرایطی و همزمان با تشدید فشارهای آمریکا، ادعاهای مقامات ارشد این کشور به خصوص دونالد ترامپ را درخصوص مذاکره بدون پیششرط با ایران میشنویم نیز تصریح کرد: از زمان روی کار آمدن ترامپ و پس از اعلام خروج یکجانبه آمریکا از برجام، دولت ایالات متحده سیاست فشار حداکثری را با وضع تحریمهای فلجکننده با امید مذاکره با ایران در دستور کار قرار داده است. از یکسو دولت ترامپ امیدوار است که تحریمها باعث چرخش سیاست جمهوری اسلامی در منطقه و عدم آزمایش موشکهای بالستیک شود و از سوی دیگر با ایجاد ایرانهراسی بیشتر سعی در فروش اسلحه به کشورهای حاشیه خلیج فارس کرده که با سرازیر شدن دلارهای نفتی کمکی به اقتصاد آمریکا باشد. با این مسئله ترامپ به دنبال این است که بتواند به وعدههای انتخاباتی خود برای پیروزی در انتخابات ۲۰۲۰ امید داشته باشد.
لزوم اجتناب از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت
این کارشناس روابط بینالملل همچنین در پاسخ به این سوال که مواضع اروپا را به خصوص در شرایط کنونی که ایران در حال نزدیک شدن به گام دوم هستهای است، چگونه ارزیابی میکنید؟ گفت: ایران اعلام کرد که پس از پایان مهلت ۶۰ روزه به اروپا که برای خروج از توافق هستهای معین کرده است، بازگشت به توافق به شدت سخت و پیچیده خواهد شد و ایران محدودیتهای ذخایر اورانیوم موجود در برجام را رعایت نخواهد کرد. اروپاییها آن قدر استقلال عقیده ندارند که بتوانند بدون موافقت آمریکا دراینباره به ایران امتیازی بدهند بنابراین هر پیشنهادی که ایران از سوی دولتهای اروپایی دریافت کند، پیشنهادهای آمریکایی است که اززبان اروپاییها و با ضمانت روسیه و چین مطرح میشود.
این امر میتواند به درخواستهای جدید آمریکا منجر شود که کشورهای اتحادیه اروپا؛ فرانسه، آلمان و بریتانیا به آمریکا ملحق شوند و همچنین از توافق هستهای با ایران خارج شوند. ایران میگوید که در پاسخ به تحریمهای اقتصادی آمریکا بهتدریج از اجرای برجام اجتناب خواهد کرد. اگر چه از ابتدا مشخص بود که اروپاییها به علت وابستگی اقتصاد خود به ایالات متحده توان رویارویی با آمریکا را ندارند ولی جمهوری اسلامی لازم است به فکر عواقب خروج از برجام نیز باشد تا مانع اجماع جهانی بر علیه خود شده و دوباره درگیر شورای امنیت سازمان ملل نشود. به شخصه معتقدم رفتن پرونده ایران به شورای امنیت و تصویب قطعنامه علیه جمهوری اسلامی، کاملا در راستای منافع آمریکا، رژیم صهیونیستی و حکام حاشیه خلیج فارس و برخلاف منافع ملی ما خواهد بود.